Wat is een definitie?

Het blijkt alleen al uit het gegeven dat je eindeloos kunt praten over wat een natuurwet is: definities zijn ontzettend lastig en ontzettend belangrijk.

Dat wisten we als mensheid al langer, trouwens. Zie bijvoorbeeld Genesis waar Adam zich een slag in de rondte zit te naamgeven en alles in de soep loopt als blijkt dat “naaktheid” een definitie heeft gekregen.

Je kunt een hoop lol beleven aan een uitspraak als “de lucht is blauw.” Wat is “blauw”? Wat is “de lucht”? Wat is “is”? Dat lijkt misschien gezeur in de marge, maar het zijn geen vanzelfsprekende vragen. Probeer ze maar eens goed te beantwoorden.

Het zoeken naar goede definities is vaak stap 1 in het formuleren van wetenschappelijke vragen. Waarom komt er vanuit de gaslaag die onze atmosfeer is zo relatief veel elektromagnetische straling met een golflengte van rond de 475 nanometer naar ons toe?

Het voordeel van dit meer precieze definiëren is dat je door de componenten van de vraag te identificeren (gaslaag, straling, golflengte) al heel dicht bij het antwoord komt (in het gas buigt licht met een kleinere (blauwe) golflengte meer dan dat met een grotere (rood), daarom lijkt de lucht blauw als de zon hoog staat en rood als ‘ie laag staat, zoals bij zonsopgang, en zit bij een regenboog het rood aan de buitenkant en het blauw aan de binnenkant).

Het nadeel is dat bij grotere precisie het begrip wel eens verloren wil gaan. Wat is een gas nou eigenlijk echt? Wat is elektromagnetische straling? Wat is een nanometer? Van alledaagse begrippen waarvan we meteen weten wat we bedoelen (“blauw”, “lucht daarboven”) zijn we terechtgekomen bij jargon, en in plaats van meer te begrijpen wordt het vaak juist minder.

Daarom is het in het onderwijs zo belangrijk dat je niet alleen leert dat E = ½mv², maar ook wat energie “is” en wat massa “is”. Dat is de enige manier om ook te begrijpen wat er gebeurt in die formule. (Zo goed als iedereen kan dat ook leren trouwens, er is alleen geen tijd voor omdat de eindexamenprogramma’s zo vol zitten, maar dat is een klaagzang voor een andere keer.)

Er zit ook een grens aan onze kennis, een grens aan het begrip, en daar loop je via de definities tegenaan: straling is fotonen zijn ijkbosonen (huh? o ja de quanta van het ijkveld) zijn… o wacht, we moeten het Higgs-deeltje nog vinden, de rest weten we niet zeker. En we hebben dus nog steeds niet ECHT gedefiniëerd wat “blauw” is. Laat staan het over Picasso’s blauwe periode gehad, want “blauw” bestaat niet alleen als labeltje bij een golflengte maar ook als iets waar we als mensheid mee bezig zijn.

Te exact, of te uitgebreid, willen definiëren is dus ook niet zo nuttig. We moeten per situatie een passende middenweg vinden. Maar wat blijkt is dat het tussendoor af en toe uitpluizen van de definities een heel goede oefening is om op een rijtje te krijgen wat we wel en niet weten.

Prutsen met definities is de core business van de (wetenschaps)filosoof. En je kunt het niet genoeg oefenen. Dus, vertelt u mij eens, wat is een vuilniszak?

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.