Is dat een banaan in je broekzak of ben je gewoon autistisch?

Waar eindigt je diagnose en begint je persoonlijkheid?

Toen ik op de Twitters vroeg waar ik over moest schrijven, zei Clio:

Op mijn tiende werd ik te lang voor de afdeling kinderkleding. Op m’n dertiende groeide ik uit de dameskleding. Vanaf dat moment moest ik zelf maar zien hoe ik m’n kleren bij elkaar scharrelde, en tot ik gered werd door het internet was dat een kwestie van zwaar inslaan als de mode behulpzaam is (tunieken, capri’s) om te overleven als die dat niet is (crop tops, wijde broeken). Met de aantekening dat het nooit echt past: de taille zit verkeerd, de panty’s zakken af.

Neurodivers zijn is bijna precies hetzelfde.

Het grote verschil tussen autistisch zijn en twee meter lang zijn is dat de meeste mensen dat laatste wel opvalt. Dat geldt ook voor jezelf: je hoofd stoten tegen een deurpost is qua signaal een stuk duidelijker dan soms knorrig zijn. En zo leefde ik een jeugd en jongvolwassenheid op overigens meer dan acceptabel geluksniveau in een constante staat van lichte verwarring. Dat alle boeken en films over karakters gaan die ik niet herken is tot daar aan toe, maar ook alle vrouwenbladen (en mannenbladen) en zelfhulpboeken en andere non-fictie gaan over mensen die duidelijk niet normaal zijn, in elk geval anders dan ik. En wanneer houden we nou eens op met die ongeloofwaardige collectieve zelfkastijding die “naar de kroeg” heet? Kunnen we er, nu de uni achter ons ligt, niet eindelijk voor uitkomen dat het een verschrikking is die we alleen doen uit een soort groepsdruk?

Dat bleek dus anders te liggen.

Toen ik gediagnosticeerd werd, en op de wachtlijst voor begeleiding kwam, mailde ik een Britse vriendin die me al jaren eerder had verteld dat ik ook autistisch was het heuglijke nieuws, en zij stuurde me een lijstje boeken. Boeken over mij.

In die boeken stonden dingen waarvan ik had gedacht dat het niet autisme-gerelateerde, typische “Anna-dingetjes” waren. Maar nee. Ik sla mijn benen zo over elkaar omdat ik autistisch ben. Ik slaap in deze houding omdat ik autistisch ben. Ik houd van spaghetti zonder saus omdat ik autistisch ben!

Eerst was ik op wel vijftig manieren raar, nu nog op een stuk of drie, en voor de rest ben ik gewoon autistisch. Dat was wel even wennen.

Ineens kreeg ik haarscherp waarom sommige dingen op school vanzelf gingen en anderen voor geen meter. Waarom ik me pas toen ik natuurkunde ging studeren thuis begon te voelen (u mag raden ;) ). Waarom neurotypische mensen allemaal van die raadselachtige hobby’s hebben en zo graag allemaal tegelijk op dezelfde plek zijn. Het was een feest der herkenning (en een beetje een rouwproces, want ergens had ik altijd gedacht dat ik nog wel een keer normaal zou worden, rond m’n veertigste of zo).

Maar toen kreeg ik het omgekeerde: al die boeken die mij beschrijven… ben ik nou gewoon een stoornis? Een neurologisch probleem? Is er een Anna onder het autisme?

Het antwoord is voor mij ja en nee. Er is geen Anna zonder autisme. Net zoals er geen Anna van 1,75 in die van 2 meter zit. Er is geen afpelbaar laagje waaronder de “echte” Anna zit. Autisme is voor mij ook niet per sé een probleem, maar in de eerste plaats een beschrijving van hoe mijn hoofd werkt. Die werking is voor de mensheid als geheel een normaal deel van de natuurlijke variatie, alleen is het statistisch niet zo wijd gedistribueerd. En ook binnen die minderheid is iedereen uniek, en heb ik eigenschappen die niet typisch autistisch zijn.

Tegelijkertijd zijn er aspecten aan mijn persoonlijkheid die duidelijk zo sterk afwijken van de norm of buiten mijn controle vallen dat je daarvan kan zeggen dat het onder mijn ‘autistische deel’ valt. Houd ik echt niet van feestjes of ben ik gepavlovd door mijn eigen prikkelgevoeligheid? Onmogelijk te zeggen. Waarom bleef ik jaren op een plek waar ik werd buitengesloten en alleen als ze niet zonder me konden ineens gezien werd? Omdat mijn loyaliteitsgevoel wat pathologische trekjes heeft.

Er zijn een aantal unieke Anna-dingen, er zijn een aantal typisch autistische Anna-dingen, en er is een flinke middengroep waar ik autistisch à la Anna ben.

Hoe ben ik daarachter gekomen?

Ik heb de vijf mensen die me het beste kennen al mijn karaktereigenschappen laten opschrijven. Ze kregen er een lijst bij ter inspiratie. Samen met mijn psycholoog van het autismecentrum heb ik die eigenschappen in de categorieën ASS/mix/Anna opgedeeld. Met als aantekening dat ook de ASS dus gewoon Anna is, maar “niet typisch autistisch gedeelte van mijn persoonlijkheid” is zo’n mond vol.

Ik vind dit echt een aanrader voor iedereen met een persoonlijkheids- of ontwikkelingsstoornis (wat een fijne termen toch, ik word er elke keer weer vrolijk van), maar het is denk ik wel belangrijk om het samen met iemand te doen die veel mensen met jouw diagnose heeft gezien, en dus een duidelijk beeld heeft van wat wat is. Tegelijkertijd moet het echt in overleg: ‘sportief’ is bijvoorbeeld niet een standaard autistische eigenschap, maar de manier waarop ik met roeien omga (of roeien met mij), is licht gekleurd door mijn autistische neiging tot obsessief gedrag. (Deze zin is licht gekleurd door mijn autistische neiging tot understatement.)

Het kan helaas niet met harde grenzen, wat ik als autist wel jammer vind, maar ik kan u met vreugde meedelen: dat ik lief, lui en leergierig ben, dat komt helemaal uit m’n eigen nature-nurture-cocktail.

Een whiteboard met de kopjes “ASS” en “Anna” en daaronder drie kolommen met karaktereigenschappen

6 thoughts on “Is dat een banaan in je broekzak of ben je gewoon autistisch?”

  1. Een ambitieus plan dat je plichtsgetrouw hebt uitgevoerd en je leergierigheid heeft ondersteund. Je gevoeligheid werd sterk op de proef gesteld, maar je bent loyaal gebleven en standvastig, eerlijk en openhartig.
    Voor mij overheerst het lieve en geniet ik evenzeer van alle andere eigenschappen.

  2. Zoooo veel herkenbaars in dit verhaal! Heerlijk geschreven, ik heb er van genoten!
    Heb zelf ook jaren gehoopt ooit ietsje pietsje normaler te worden… ;-) Na jaren werk, gelukkig eindelijk best blij met wie en hoe ik ben: Erg interessant om jouw verhaal te lezen! :-)

  3. ‘Net zoals er geen Anna van 1,75 in die van 2 meter zit.’ Leuke uitspraak.
    Mag dan gelijk de uitspraak ‘Ach ja, iedereen is wel een beetje autistisch’ veranderd worden in ‘Ach ja, iedereen is wel een beetje lang.’ ?

  4. Mooi geschreven. Ik ben wel heel benieuwd welke boeken dat waren. Heb net de diagnose en tast nog behoorlijk in het duister.

    1. Het waren onder andere A Martian in the Playground en Aspergirls, maar ik zou beginnen met autisme bij volwassenen van Annelies Spek.

Leave a Reply to anna Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.