Jan Staman schrijft vandaag in Trouw een opinieartikel onder de titel “Wetenschap bedreigt de vrije liberale samenleving”. (Dat is natuurlijk een beetje een rare kop, want het is een stuk makkelijker om vrij en liberaal te zijn als je penicilline en genoeg boterhammen hebt, beide met dank aan de wetenschap. Maar enfin, je kunt best iets helpen opbouwen en het vervolgens bedreigen.)
De wetenschap in kwestie betreft hier niet mijn geliefde natuurkunde met zijn atoombommen etc., maar de neurowetenschap en de evolutie van de technologie waardoor het verzamelen en analyseren van alle mogelijke data een eitje is geworden (van gmail tot het elektronisch kinddossier).
Alles goed en wel, zegt Staman, maar het wordt met al die kennis wel erg verleidelijk om aan de boel te gaan sleutelen. En dan nog niet eens door onszelf (deze optie laat hij waarschijnlijk weg omdat borstvergrotingen reuze liberaal zijn), maar vooral door een technocratische overheid en hersenscannende werkgevers.
Ik ben het niet met hem eens, maar ik vind het erg mooi dat Staman een overeenkomst trekt tussen de databerg en neurowetenschappen. Voor dat laatste zijn mensen namelijk onterecht bang, en voor het eerste onterecht niet.
Een werkgever mag mij niet vragen of ik van plan ben kinderen te krijgen, al kom ik tonrond aanwaggelen en leg ik een plastic matje over de sollicitantenstoel voor het geval de vliezen breken. Ze zullen me dan ook niet zo snel in een hersenscan kunnen leggen. Lang leve de overheid die dit verboden heeft (al heb ik mijn brein als proefpersoon een keer laten scannen en het zag er allemaal prachtig uit, natuurlijk).
Wat mijn toekomstig werkgever WEL kan is een bureautje inhuren om al mijn digitale sporen na te gaan. En gezien het IT-beleid van de overheid zo lek is als een mandje twijfel ik er niet aan dat vroeg of laat al onze gegevens gewoon op straat komen te liggen.
Daarnaast is er nog lang niet genoeg nagedacht over ongerichte, brede datamining. Wanneer ben je waarvan verdacht, en welke restricties worden je vervolgens opgelegd? (Mag je nog Amerika in, een bankrekening openen, Nederlander worden, natuurkunde studeren…) Hoeveel mag je een burger beperken zonder tussenkomst van een rechter, en soms alleen door algoritmes?
Ik denk niet dat we de wetenschap nodig hebben om onze vrije liberale samenleving onder druk te zetten. Dat kunnen we prima zelf.