Boek: Logicomix

Betrand Russell zei over zichzelf dat alleen zijn verlangen om meer wiskunde te leren hem tijdens zijn puberteit van zelfmoord af had gehouden, en won later de Nobelprijs voor de literatuur. Daarnaast trouwde hij vier keer, werd een half jaar opgesloten wegens pacifisme (tijdens de Eerste Wereldoorlog), en schreef een serie boeken die dezelfde titel meekregen als het belangrijkste boek in de natuurwetenschappen ooit, “Principia Mathematica”.

Met andere woorden, een interessant figuur.

Je moet wel nogal vol van je werk zijn als je het vernoemt naar Newton’s eenmansrevolutie. Dat was Russell dan ook, en daarover, veel meer dan over de inhoud van dat werk, gaat Logicomix (de website is heel mooi). Met Russell als verteller worden we door het einde van de 19e en eerste helft van de 20e eeuw gesleept, onderwijl een groep mensen volgend die maar één doel hebben: de wiskunde bevrijden van het drijfzand van “dit is zo omdat we het hebben afgesproken”-axioma’s waar het tot dan toe op gebouwd was.

In stripvorm, ja.

Logicomix wordt gepresenteerd als “Graphic Novel”, maar dat kan verwarrend werken als je bij die term in de eerste plaats een vernieuwende tekenstijl voor je ziet. Het heeft een klassieke Franse stijl die zelden buiten de vakjes loopt (denk Kuifje) en duidelijk ondergeschikt is aan het verhaal. En dat is heel prettig, want het verhaal is al ingewikkeld genoeg, met al die huwelijken en oorlogen en ruziënde logici.

Het blijft moeilijk te begrijpen waarom Russell zo ontzettend veel moeite stopt in een reeks boeken die hij niet afmaakt, en waarvan hij zelf zegt dat ze onleesbaar zijn. Hij werd ook keer op keer teleurgesteld in zijn collega’s: het grote voorbeeld blijkt een antisemiet, de geniale leerling verwerpt diens eigen, en daardoor ook Russell’s, grote werk, en zo goed als allemaal worden ze gek. Hoe hou je het vol?

Omdat er altijd nog iets te ontdekken bleef. En dat is het mooiste wat er is.

Dit is een van die boeken die ik mensen opdring. En waarvoor ze specifiek langskomen om het te lezen. Het gaat over menselijke passie en heeft een overzicht van termen achterin waar knalharde wiskunde duidelijk wordt uitgelegd – kom er maar eens om! Als je dit jaar maar één strip leest, laat het dan deze zijn.

Dit hokje heeft mooi behang

In “het seizoen” is het voor mij gemiddeld om vier klassieke concerten per week mee te maken (als uitvoerder, publiek, of koffiezetter in de pauze). Als je dat tegen mensen zegt gaan ze vaak al snel Bepaalde Conclusies trekken. Iets met geitewollensokken en zo.

Wat ik trouwens echt niet snap, want serieus, weet je hoe warm het meestal is op zo’n podium?

Maar goed. Ik realiseerde me vandaag, voor de zoveelste keer, dat ik mijn eigen leven doodnormaal vind. Maar als ik van die mensen hoor die kunnen nootschieten (twee seconden muziek horen en dan weten welk stuk het is), dan denk ik, wat een geitewollensokken! Diep respect, dat zeker. Maar als je dat kan, dan moet je verder natuurlijk wel heel saai zijn. Want je hebt naast al dat muziek luisteren vast geen tijd om ook een persoonlijkheid te ontwikkelen. Toch?

Juistem. Misschien moet ik ook eens omkijken en zien met wie ik in een hokje zit, in plaats van alleen maar met m’n voeten over de rand bungelen en naar buiten zwaaien.

(Overigens heb ikzelf overduidelijk een persoonlijkheid, want ik draag rare t-shirts onder m’n pak. Gelukkig is persoonlijkheid tegenwoordig gewoon in 5-packs te bestellen, anders zou ik ook niet weten wat ik moest doen.)

Volgende keer graag een zandkasteel

Fig. 1: een voetstap in het maanstof

Via Swans on T, die het had van Bad Astronomy: een strip over de verschillende theorieën dat de maanlanding nooit gebeurd is. Het gaat niemand die dat echt gelooft overtuigen, natuurlijk. Maar het illustreert wel een hele hoop leuke wetenschap!

Mijn favoriet gaat over die koningin van subgebieden in de fysica: granulaire materie. Hoe die hoaxers er op kwamen, geen idee, maar ze hebben echt een goed punt over het volgende:

De maan heeft geen atmosfeer. Dat betekent dat er ook geen water op het oppervlak is (om verschillende mooie redenen, maar het is al genoeg om te bedenken dat het aan de zonkant 123 ºC kan worden, dus zou het sowieso allemaal verdampen).

Als je ooit over het strand hebt gelopen weet je: in het natte zand zie je voetsporen, in het droge zand hoogstens wat deuken en bergjes. Dat komt door het water: droge zandkorrels rollen als knikkers van elkaar af, maar dunne laagjes water helpen met plakken (zoals een glas dat op een laagje water op het aanrecht staat ook blijft plakken). Het zand bij de branding bevat genoeg water voor mooie voetstappen, en dat geldt ook voor de meeste zanderige bospaadjes en zo.

Fig. 2: echte Hollandsche voetafdrukken, met maatvergelijking van Anna en Grote Broer.

Maar zoals we al wisten: op de maan is geen water. Al het maanstof zou dus als knikkers van elkaar moeten rollen, en geen voetafdrukken nalaten. Waar komt dat mooie profiel dan vandaan?

De clou zit ‘m in dat maanstof, en juist in het feit dat er geen water is! Ons strandzand lijkt inderdaad wel op knikkers. Het is namelijk over miljoenen jaren rond geslepen door de stroming. Maanstof echter is het meest zen van alle zandsoorten: het stuift hoogstens wat op als er een keer een komeet inslaat. (Of een mens langskomt natuurlijk.) En doordat het zo stil ligt is het nooit rondgeslepen. Het zijn dus helemaal geen knikkers, maar hoekige mini-steentjes in allerlei vormen. En zoals iedereen die wel eens een doos lego heeft omgedraaid weet: dat wordt niet uit zichzelf een mooi glad oppervlak. Het blijft liggen waar het ligt, en als je er een kuil in duwt blijft die er in tot de eerste achtjarige langskomt om rood-blauw-gele architectuur te plegen.

We hebben nog geen achtjarigen naar de maan gestuurd, en die voetstappen staan er dus ook nog steeds. Als er weer een maanlanding komt zouden ze echt een maanstofkasteel moeten bouwen. Ik doneer een pot roze glitters voor de versiering.

Hetzelfde verhaal met mooie plaatjes, en vacuümkamers, en ander prachtig speelgoed: Mythbusters!