Vroeger ging ik regelmatig met vrienden op pad om gesubsidieerd dingen op te blazen (voor de wetenschap!!!!). Daar maakten we dan foto’s en filmpjes van, want dat is leuk.
Het is doorgaans duidelijk aan de foto’s te zien wanneer de camera naar mij ging en wanneer weer naar iemand anders, want als ik staande een foto van andere mensen wil maken moet ik naar beneden mikken. Ik ben 15 centimeter langer dan de gemiddelde man van mijn generatie en opleidingsniveau.
Voor het grootste deel van de mensen die ik tegenkom ben ik de langste vrouw die ze ooit in hun hele leven zullen zien en dat vind ik de normaalste zaak van de wereld. Ik ben ook de langste vrouw die ik zelf ooit heb gezien.
En ik zie de wereld dus anders, al is het maar een grotere waardering voor goede anti-roosshampoo en een neiging tot efficiënt gebruik van de ruimte bovenop mijn keukenkastjes. Waar komt dat vandaan? Omdat ik gewend ben dingen zo te zien.
Om even precies te zijn: dus NIET omdat ik lang ben. Ik zie het zo doordat ik lang ben, maar iemand van 1.85 die permanent op rolschaatsen door het leven gaat zou hetzelfde hebben (plus nog wel wat andere bijzonderheden denk ik). Het is puur en alleen de gewenning waardoor het effect optreedt, en de oorzaak van die gewenning is niet per se relevant.
Dit effect is van enorme invloed op alles wat mensen doen. Ook in de wetenschap, want als je gewend bent dat er [x ± weinig] uit een experiment komt en je ziet opeens [x + veel], denk je “wat gek, dat hoort niet” en gaat zoeken wat er mis is – ook al is er niks mis en is het valide data. Een “objectief experiment” bestaat. helemaal. niet.
Er is wel een arsenaal aan trucjes om er onderuit te komen (eerst heel veel meten en dan de data bij elkaar harken bijvoorbeeld). Maar het blijft mensenwerk, en het gedeelte van wetenschap dat patroonherkenning is blijft enorm vatbaar voor ons individuele en collectieve idee van “normaal”. Vandaar ook dat er zo zelden iets ECHT raars gebeurt. Of lijkt te gebeuren.
En hetzelfde effect is ook verantwoordelijk voor ongeveer 99% van de miscommunicaties op welk gebied dan ook. Dus wen niet te snel aan dingen, ga af en toe eens op een krukje staan, en als je voor later op de dag nog iets extreem gaafs gepland hebt staan wat je weer op gaat vrolijken, probeer dan eens te bedenken hoe de islam er uitziet voor een SGPer en de oppositiebankjes voor een VVDer, dan lijkt de vaderlandsche politiek ineens weer een stuk samenhangender. Alleen niet leuker. Maar je kunt niet alles hebben.